رویان

بزرگترین مجله کشاورزی اینترنتی

رویان

بزرگترین مجله کشاورزی اینترنتی

خا کهای شور و سدیمی3-1

خا کهای شور و سدیمی3-1

فصل سوم

مشخصات خاکهای شور و سدیمی و اثر آن بر خصوصیات خاک و رشد گیاهان

3_1_طبقه بندی خاکهای شور و سدیمی جهان

3_1_1_خاک های شور:

در این خاکها میزان هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک (ECe) بیش از چهار  دسی زیمنس بر متر در 25 سانتی گراد درصد سدیم تبادلی (ESP) کمتر از 15 درصد و اسیدیتهpH)  ( خاک معمولاً کمتر از 5/8 می باشد آنیونهای غالب در این خاکها معمولاً کلراید و سولفات در درجه نخست و بی کربنات و کربنات در درجه دوم می باشد.

 3_1_2_ خاکهای شور و سدیمی:

میزان ECe بیشاز 4 دسی زیمنس بر متر، ESP بیش از 15 درصد و pH کمتر از 5/8 می باشد

3_1_3_ خاکهای سدیمی:

میزان pH, ESP> 15 ECe< 4ds/m معمولاً  بین 5/8 تا 10 است. در این خاکها آنیونهای مهم عبارتند از:کلراید، س.لفات، بی کربنات و گاهی اوقات کربنات. به علت تر سیب کاتیونهای همانند کلسیم و منیزیم در این خاکها، سدیم کاتیون غالب بر عصاره اشباع و فاز تبادلی خاک می باشد هیدرولیز عامل  عمده افزایش pH در این خاکها می باشد.

رس Na + H2O           رس  Na + Na + + OH

در نتیجه واکنش فوق باعث افزایش pH خاک می شود. میزان هیدرولیز کاتیون تابع توانایی آنها در جابجایی H از فاز تبادلی می باشد. هیدرولیز یونهای کلسیم و منیزیم بسیار کم است و هیدرولیز کربنات  کلسیم  به صورت زیر می باشد .

CaCO3 + 2H2O                 Ca2 + 2OH + H2CO3

در واکنش فوق H+ با کربنات ترکیب می شود و اسید کربینک ضعیف تولید می کند. هیدرولیز کربنات های کلسیم و منیزیم به علٌت انحلال ناچیز آنها کم است ولی حلالیت کربنات سدیم و هیدرولیز آن زیاد بوده، در نتیجه pH بین 10 تا 5/10 می شود علی رغم موضوع فوق موضوع شوری آمریکا pH برابر با 5/8 را برای مشخص کردن خاکهای قلیائی انتخاب کرده است. اخیراً دانشمندان آمریکایی به جای واژه قلیایی  از واژه سدیمی استفاده می کنند تا اثر درصد سدیم  تبادلی را در نظر بگیرند. ابرول و همکاران (Abrol et al . 1980) پس از تفحص در تحقیقات انجام شده نشان دادند که اغلب خاکهای سدیمی با ESP بین 15 تا 20 دارای pH خمیر اشباعی برابر 2/8 می باشند؛ در نتیجه آنان پیشنهاد دادند که به جای pH برابر 5/8 از 2/8 استفاده شود، زیراpH برابر با 5/8 در خاکهای با درصد سدیم تبادلی زیاد یافت می شود.

3_2_ طبقه بندی خاک های شور و سدیمی در ایران:

در طبقه بندی خاکهای شور و سدیمی و قلیا بر اساس راهنمای شماره 205 موسسه تحقیقات خاک و آب که برای تهیه نقشه شوری و قلیائیت به کار می رود.از علایم زیر استفاده می شود:

 

3_2_1 شوری

برای تعیین گروه شوری خاک، ابتدا هدابت الکتریکی (ECe) لایه ای 50_0/1000_50 و 150_100 سانتی متر  را محاسبه می کنند و گروه شوری هر لایه مشخص می شود  سپس با مراجعه  به جدول 3_1 با داشتن گروه شوری سه لایه 50_0/1000_50 و 150_100 سانتی متری، گروه شوری نیمرخ خاک تعیین می گردد. So این قبیل اراضی فاقد  مشکل شوری است و میزان ECe کمتر از چهار دسی زیمنس بر متر در دمای 25 درجه سلسیوس می باشد.

S1: این قبیل اراضی دارای شوری کم است و میزان ECe بین 4 تا 8 دسی زیمنس بر متر است: حداکثر کلاس اراضی 2  (II) است.

S2: این قبیل اراضی دارای شوری متوسط است میزان ECe بین 8 تا 16 دسی زیمنس بر متر است. حداکثر کلاس اراضی (III) می باشد.

S3: این قبیل اراضی  دارای شوری زیاد است و میزان ECe بین 15 تا 32 دسی زیمنس بر متر است حداکثر کلای اراضی 5 (V) می باشد.

S4: این قبیل اراضی دارای شوری بسیار زیاد است و میزان ECe بیش از 32 دسی زیمنس بر متر است. حداکثر کلاس اراصضی بستگی به مقدار نفوذ پذیری آب در خاک داردا و در نتیجه کلاس اراضی می تاوند 5 یا 6 باشد اگر سنگین ترین بافت موجود در نیمرخ خاک رس شنی رس سیلتی یا رس باشد نفوذ پذیری  آب و خاک  در گروه 4 باشد، حداکثر گروه شوری خاک (S4) 5 و اگر نفوذ پذیری  آب در گروه  5 باشد حداکثر شوری خاک 6 می باشد.

3_2_2_ سدیمی بودن

برای تعیین کلاس سدیمی بودن خاک، حداکثر درصد سدیمی تبادلی خاک تا عمق 75 سانتی متری را در نظر گرفته و با توجه به گروه بندی زیر، کلاس سدیمی خاک تعیین می گردد :

A0: گاهی در نقشه ها ارزیابی اراضی برای آبیاری از کاربرد این علامت صرفنظر می شود. این اراضی مشکل سدیمی ندارند . ESP خاک کمتر از 10 درصدمی باشد.

A1: این اراضی دارای مشکل سدیمی متوسط و میزان SAR بین 30_13 و ESP بین 15 تا 30 درصد است حداکثر کلاس اراضی 3 (III) می باشد.

A3: این اراضی دارای مشکل سدیمی زیاد است و میزان  SAR بین 30 تا 70 و ESP بین 30 تا 50 است. حداکثر  کلاس اراضی 6 (VI) می اشد.

تعیین میزان شوری و سدیمی اراضی بر اساس اندازه گیرهای EC و SAR یا ESP خاک و با استفاده از فصل دوم نشریه 205 موسسه تحقیقات خاک و آب صورت می گیرد.

 

3_2_3_ روش درجه بندی شوری و سدیمی بودن خاکها:

ابتدا شوری هر لایه اندازه گیری می شود و سپس به روش میانگین گیری تعدیل شده ECe طبقات 50_0/1000_50 و 150_100 سانتی متر محاسبه می گردد. با استفاده از (3_1) کلاس شوری نیمرخ خاک تعیین می گردد در این جدول اولین علامت مربوط به  قابلیت هدایت الکتریکی تعدیل شده 50 سانتی متری اول خاک است دومین علامت مربوط به ECe لایه 50 تا 100 سانتی متری و سومین علامت مربوط به ECe تعدیل شده لایه 150_100 سانتی متری است ستون چهارم مربوط به شوری کل نیمرخ می باشد که بر حسب S0 و S1 و S2 و S3 و S4 بیان می شود.

3_2_4_ تعریف گروهها و زیر گروههای طبقه بندی اراضی برای آبیاری (گروههای I تا  VI ) گروه I  قابل کشت: زمینهایی هستند که هیچ گونه محدودیتی برای کشت آبی ندارند. به عبارت دیگر  اراضی قابل آبیاری مرغوبی هستند که محدودیتهای مشهود از لحاظ خصوصیات خاک، شوری خاک وئ یا زهکشی  ندارند. این اراضی مسطح یا تقریباً مسطح بوده و دارای خاک عمیق با بافت مناسب و قدرت نگهداری آب زیاد و ضوع زهکشی  خوب، بدون وجود شوری و خطر سیل گیری هستند.

گروهII: قابل کشت: زمینهایی که محدودیتهای جزیی برای کشت آبی دارند و بطور کلی برای کشت آبی  مناسبند ولی محصول به دست آمده از این اراضی کمتر از کلاس  یک می باشد. این اراضی ممکن است کمی شور باشند و یا عمق خاک زیاد نباشد.

گروهIII: قابل کشت: زمینهایی هستند که محدودیتهای  متوسطی  برای کشت آبی دارند اینت محدودیتها ممکن است شوری خاک، کمی عمق خاک و سیل گیری باشد. میزان محصول در این اراضی کمتر از کلاس 2 است.

گروهIV: با قابلیت کشت محدود: این اراضی محدودیتهای شدیدی برای کشت آبی دارند. این محدودیتها شامل خصوصیات خاک، ناهمواری، زهکشی می باشد این اراضی معمولاً برای مرتع و چراگاه  مورد استفاده قرار می گیرند.

گروهV:با قابلیت کشت نا مشخص: این اراضی دارای محدودیت شدیدی از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری خاک و زهکشی برای هر نوع کشت آبی هستند، ولی این محدودیتها را می توان کاهش داد، به شرط آنکه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. مناسب بودن این اراضی  در شرایط فعلی نا مشخص  است و نیاز به مطالعات بیشتری دارد. این اراضی برای مراتع و چراگاه به کار می رود.

گروهVI: غیر قابل کشت: این اراضی دارای محدودیتهای شدیدی برای هر نوع کشت آبی هستند همانند اراضی کوهستانی با شیب تند، اراضی  خیلی شور، شنهای روان و غیره هر یک از کلاسهای فوق جز یک کلاس دارای  چهار زیر گروه می باشد. زیر گروهها را معمولاً با اضافه کردن  حرفی که بیان کننده محدودیت مورد نظر می باشد، مشخص می کنند. علایم زیر گروهها عبارتند از:

S: محدودیتهای مربوط به خاک از جمله بافت،عمق،ضریب آبگذاری و نفوذ پذریر خاکها.

A: محدودیت شوری و سدیمی

T: محدودیت پستی و بلندی و فرسایش

W: محدودیت زهکشی از جمله سیل گیری، ماندابی شدن و غیره.

بنابراین پس از تعیین گروه شوری خاک، گروه طبقه بندی اراضی تعیین می گردد و در صورتی که شوری و سدیمی مهمترین عامل محدوده کننده باشد، با پسوند A مشخص می گردد.

 

جدول 3_1 راهنمای طبقه بندی کلاسهای مختلف شوری

درجه بندی شوری خاک

150-100

100-50

50-0

 

150-100

100-50

50-0

(cm)

(cm)

(cm)

 

(cm)

(cm)

(cm)

S1

S0

S0

S1

S0

S1

S0

S0

S1

S1

S0

S1

S1

S2

S0

S0

S1

S2

S0

S1

S2

S3

S0

S0

S2

S3

S0

S1

S3

S4

S0

S0

S3

S4

S0

S1

S1

S0

S1

S0

S1

S0

S1

S1

S1

S1

S1

S0

S1

S1

S1

S1

S1

S2

S1

S0

S1

S2

S1

S1

S3

S3

S1

S0

S2

S3

S1

S1

S3

S4

S1

S0

S3

S4

S1

S1

S1

S0

S2

S0

S1

S0

S2

S1

S2

S1

S2

S0

S2

S1

S2

S1

S2

S2

S2

S0

S2

S2

S2

S1

S2

S3

S2

S0

S2

S3

S2

S1

S3

S4

S2

S0

S3

S4

S2

S1

S2

S0

S3

S0

S2

S0

S3

S1

S2

S1

S3

S0

S2

S1

S3

S1

S3

S2

S3

S0

S2

S2

S3

S1

S3

S3

S3

S0

S3

S3

S3

S1

S3

S4

S3

S0

S3

S4

S3

S1

S2

S0

S4

S0

S3

S1

S4

S1

S2

S1

S4

S0

S3

S2

S4

S1

S3

S2

S4

S0

S4

S3

S4

S1

S3

S3

S4

S0

S4

S4

S4

S1

S3

S4

S4

S0

 

 

 

3_3  تفاوت خاکهای شور و سدیمی

در جدول 3_2 تفاوتهای خاکهای شور و خاکهای سدیمی را از نظر خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، تاثیر در رشد گیاه،اصلاح توزیع خاک ، تووزیع جفرافیایی خاکها و کیفیت آب زیرزمینی نان می دهد.

 

جدول 3_2 خصوصیات متمایز کننده خاکهای شور از سدیمی

خصوصیات

خاکهای شور

خاکهای سدیمی

1-شیمیایی

الف_ املاح محلول کلارایدها وسولفاتهای سدین و منیزیم بوفور یافت می شود.

ب_ pH خمیر اشباع شده کمتر 2/8

ج_هدایت الکتریکی عصاره  اسباعی خاک بیش از 4 دسی زیمنس بر متر

د_رابطه بین pH خمیر اشباع درصد سدیم تبادلی خاک و یا SAR عصاره اشباعی وجود ندارد.

ه _ تگر چه سدیم بون غالب می باشد ولی محلول خاک حاوی میزان قابل توجهی از عناصر دو ظرفیت کلسیوم و منیزیم است.

ز_ممکن است مقدار قابل توجهی ترکیبات کلسیوم همانند گچ وحجود داشته باشد.

 

الف_محلول به میزان کم وجود دارد کربنات سدیم در این خاکها وجود دارد.

ب_ pH خکیر اشابع خاک بیش از 2/8

ج_هدایت الکتریکی عصاره اشباعی خاک کمترا از 4 دسی زیمنس بر متر.

د_رابطه بسیار خوبی pH خمیر اشباع  و ESP یا SAR عصاره اشباعی وجود دارد.

هـ _ سدیم کانیون غالب محلول می باشد Ph زیاد این خاکها باعث ترسیب کلسیوم و منیزیم است. درنتیجه  غلظت آنها در محلول خاک خیلی کم است.

ز_تقریباً هیچ گونه گچی وجود ندارد. 

2فیزیکی

الف_ کافی بودن غلظت مالاح  محلول باعث هماوری ذرات رس شده و در نتیجه ساختمان خاک تقریباً پایدار است.

ب_نفوذ پذیری آب در خاکهای تهویه و سایر خصوصیات فیزیکی همانند خاکهای  غیر شور است

الف_بالا بودن درصد سدیمی تبادلی و pH خاک باعث پراکندگی رسها و در نتیجه عدم پیاداری ساختمان خاک می شود.

ب_نفوذ پذیری آب در خاک و تهویه نامناسب است و با افزایش درصد سدیم تبادلی pH تشدید می شود.

3_تاثیر در رشد گیاه

درخاکهای شور رشد گیاه به دو طریق تحت تاثیر قرار می گیرد.

الف_از طریق فشار اسمزی که با افزایش  آن میزان آب قابل استفاده کیاه کاهش می یابد.

ب_مسمومیت ویژه یونهای سدیم،کلر،بر و غیره

در خاکهای قلیایی نیز رشد گیاه به دو طریق تحت تاثیر قرار می گیرد.

الف_ افزایش پراکندگی رسها تخریب خصوصیات فیزیکی خاک در اثر سدیم تبادلی.

ب_ pH بالا باعث مسمومیت گیاهان می شود.

4_اصلاح و احیای خاکها

نیازمند شستشوی املاح محلول از ناحیه رشد ریشه میباشد و نیاز به اضافه کردن مواد اصلاح مننده وحود ندارد.

باید سدیم تبادلی با کلسیم جایگزین گزدد و نتیجه مواد اصلاح کننده و آبشویی نیاز می باشد.

5-پراکندگی جغرافیایی

در مناطق خشک و نیمه خشک

در مناطق نیمه خشک و نیمه مرطوب یافت می شود.

6-کیفیت آب زیرزمینی

آب زیر زمینی شور است و امکان شور شدن اراضی وجود دارد

شوری آب زیر زمینی کم تا متوسط است ولی ممکن است حاوی کربنات سدیم باشد، مممن است حاوی کربنات سدیم باشدکه خطر سدیمی شدن اراصی را افزایش می دهد.

 

 

 

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد