ادوات جهت آماده کردن زمین

بذور برای رشد و بیرون آمدن جوانه یا گیاهک ، محتاج به رطوبت می باشد وبرای گرفتن رطوبت می بایست بذر با دانه های خاک تماس حاصل نماید،از این رو هرچه سطح تماس بیشتر باشد رطوبت جذب شده نیز بیشتر گردیده ، لذا دانه های خاک به اندازه ای متناسب با بذر خورد و کوچک شده باشد بهتر بوده .

مراحل مختلف عملیات در کشاورزی :

1- خاک ورزی یا آماده کردن زمین

2- عملیات کاشت

3- عملیات داشت

4- برداشت

5- عملیات بعد از برداشت



خاک ورزی یا آماده کردن زمین : یا عملیات قبل از کشت دو حالت بوده:

1-1 عملیات اولیه یا شخم که توسط گاو آهن ها صورت می گیرد و بهترین زمان بلافاصله بعد از برداشت محصول قبلی می باشد که هنوز خاک رطوبت دارد و راحت تر شخم می خورد.

2-1- عملیات ثانویه یا تهیه بستر بذر، که در این عملیات کلوخهای درشت به قطعات ریزتر تبدیل می گردد، که درجه ذرات خاک خرد شده بستگی به نوع بذر قابل کشت دارد که این عملیات توسط وسایلی از قبیل دیسک، کلتیواتور ، پنجه و ... صورت می گیرد.



ادوات قابل استفاده در عملیات اولیه ( شخم) :

ادوات اولیه شخم از لحاظ نیروی کشنده به گاو آهن دامی و تراکتوری تقسیم می گردد و هر دو می تواتند یک طرفه و یا دو طرفه باشد
گاو آهن بومی عبارت است از یک تیغه که بوسیله تیرک به دام بسته می شود و در حین کار بدون آنکه خاک را برگرداند، فقط شیار ایجاد می کند و دام نیز چون نمی تواند مسیر مستقیم را طی کند، شیارهای کار نشده باقی می ماند و هدایت گاو آهن با فشار دادن فرد به تیرک است.


یک قاعده کلی در زمان شخم زدن است که زمین حالت گاو رو باشد یعنی وقتی مقداری خاک را مشت می نمائیم، نباید حالت چسبیده و یا پخشیدگی تحت الارض به خود بگیرد و همچنین عملیاتی که در خاک ورزی صورت می گیرد نباید موجب شود که خاک تحت الارض مرده را با سطح الارض مخلوط نماید.


گاو آهن تراکتوری عبارتند از گاوآهن برگردان دار- گاوآهنهای مخصوص ،

گاو آهن برگردان دار به 3 حالت :
1- کششی

یک خیشه

یک طرفه


2- سوار

3- نیمه سوار

چند خیشه

دو طرفه



ساختمان گاو آهن برگردان دار:
1- قسمتهای مختلف خیش عبارتست از :
1-1- تیغه یا سک
2-1- برگردان
3-1- کفش یازمین سو بهمراه پاشنه
4-1- سینه
5-1- ساقه ( مجموعه تیغه و برگردان را تنه گویند.)



2- قسمتهای مختلف برگردان عبارتست از :
1-2- پیشانی
2-2- قطعه اصلی صفحه برگردان
3-2- دنباله ( جهت کمک بیشتر به برگردان کردن خاک )



3- انواع تیغه: ( آنچه که در ساختمان تیغه مهم است مقاومت به سائیدگی و ضربه است)
1-3- ساده
2-3- منقاری
3-3- گوشه دار
4-3- دیلم دار


گاو آهن دو طرفه : دو سری خیش داشته که پس از زدن شخم ردیف اول ، در طر ف دیگر زمین خیش ها، بطور اتوماتیک وارد 180 درجه می چرخد، تلفات زمانی در گاو آهن برگردان دار یکطرفه 25 درصد است در حالیکه دو طرفه تلفات نداشته که از دو شکل زیر می توان پی برد.
با وجود مزیتهائی که گاو آهن دو طرفه دارد اما نتوانسته از دید کشاورزان ، جایگزین گاو آهن یک طرفه شود به دلایل :‌

1- سنگینی دستگاه
2- گرانی
3- مکانیزم مخصوص

ضمائم یاملزوماتی که برای سرعت بخشیدن به اجرای شخم به گاو آهن اضـــــافه می کنند می تواند به عنوان پیش برکاردی یا بشقابی قرارداد که جلوتر از خیش بسته شده و قبل از آن که خیش عمل کند پیش برخاک را شکافته و کار خیش اصلی را آسانتر نموده.



طرق اجرای شخم :
1- شخم بطریق قطعه بندی : زمین را برحسب تعداد خیش قطعه بندی می نمائیم و هرچه طول زمین بیشتر باشد عملیات بهتر انجام می شود و طبق جدول زیر ، عرض قطعه زمین عبارتست از :

تعداد خیش 2 3 4 5
عرض قطعات (متر) 18 تا  27      27 تا  36     36 تا  45           45 تا 54  
پهنای حاشیه           6 تا 7 متر     6 تا 7 متر        6 تا 7 متر           11 متر 



1- شخم بطریق قطعه بندی

1-1- شخم باز ( از کنار زمین شروع کرده به وسط ختم شده )
1-2- شخم بسته( از وسط زمین شروع شده


2- شخم دور را دور ( مزرعه شکل منظمی ندارد) باید شعاع دور زدن را طوری تنظیم نمود که به گاو آهن وتراکتور فشار وارد نگردد و حین دور زدن گاو اهن از زمین اصلی بیرون باشد، بدو صورت بوده :
الف ) از کنار مزرعه شروع کرده با توجه به شعاع دور زدن، زمین را شخم زد تا یک حد معینی، قطعه وسط باقیمانده را بصورت عادی با بیل شخم زده، زیان این روش، موقع خارج کردن تراکتور از زمین شخم خورده می باشد.
ب ) شخم از وسط زمین مورد نظر آغاز کرده ( باتوجه به مساحت زمین) و قسمت وسط را که نامنظم است با بیل شخم زده و سپس شخم را دور را دور ادامه داده تا کار تمام شود.


گاوآهنهای مخصوص :

1- گاو آهن دوار ( تیلر) ساخته شده از یک محور عرضی با تعدادی تیغه ( پره) که با گرفتن حرکت از شافت عقب تراکتورعملیات شخم را انجام می دهد و جهت جلوگیری از پخش خاک حاصله ، یک چادر برزنتی روی آن قرار گرفته ، و این گاو آهن بدلیل اینکه بیش از اندازه خاک را نرم (پودر) می کند یعنی دانه بندی خاک را بهم می ریزد و با آمدن کوچکترین بارندگی ، قشر روی خاک ، سله می بندد نسبت به سایر گاو آهنها مورد استقبال قرار نگرفته است.

2- گاوآهن بشقابی مواقعی که قادر نیستم از گاو آهن برگردان دار استفاده کنیم از این گاو آهن آستفاده می شود و بدلیل استفاده آن در شرایط سنگین ، نیز این دستگاه به قدرت کشش بیشتری یعنی 10 درصد بیشتر نسبت به گاو آهن برگردان دار داشته. بشقابها به علت چرخش مداوم باعث تیزتر شدن وایجاد شیار و شکاف رو خاک شده و از نظر ساخت از تعدادی خیش بشقابی تشکیل شده که توسط ساقه یا بازو به قاب متصل گردیده اند و بشقاب ها حول محور خودش می چرخد. برای نفوذ بیشتر بشقابها در خاک ، به ازاء هر بشقاب می توان 220 تا 550 کیلوگرم وزنه به آن اضافه نمود.
بشقابها بدو شکل صاف و یا کنگره دار بوده که هر یک مزیت خودش را داشته ، بشقاب ها بادور صاف عامل مؤثر نفوذ تیزی است ( سطح خارجی بشقاب و یا سطح داخلی )که اکثر بشقابها از لبه خارج تیز شده اند که هم لبهای کنگره ای را حترمواد اضافی را از داخل خاک بیرون می آورد بخصوص در زمینهای کلشتی و زمینهای سخت، و مزیت دومش این است که بدلیل تماس کمتر با خاک ، در زمین بیشتر نفوذ می کند.

3- کلتیواتور مزرعه

مزرعه که از تعدادی بازوی فنری متصل به تیغه تشکیل شده که در حین کار، کلوخ ها با لا آمده و خرد می شوند ( به عبارتی کلوخ شکن گویند) و چون بازوها حالت فنری و خمش دارند، کلوخها را به پیشانیر می رساند.
بازوها بصورت ثابت ، نیمه فنری ، تمام فنری (s شکل) بوده و تیغه ها نیز به اشکال بیلچه ای ، سنبه ای ، پنجه غازی می باشد.


4- گاو آهن اسکنه ای یا زیرشکن
اسکنه ای را همان سک های اولیه گویند زیرا از چوب، سنگ و آهن ساخته شده بود و گاو آهن اسکنه ای یک نوع کلتیواتور است که هرچه بازو و تیغه ها بلندتر باشند عمق کار بیـــــــشتر است (حداکثر 90 سانتی متر) و چون نیاز به نیروی زیاد دارد حداکثر 1 یا 2 خیشه بوده و بکسل C یا L می سازند. و گاهی در زمینهای باتلاقی برای زهکشی بدنبال آن یک وزنه استوانه ای قرار داده
5- گاو آهن چیزل یا شفره ای

چیزل تشکیل شده از یک شاسی که به آن بازوهائی متصل است و بسر آنها نیز تیغه هائی نازک و یا پهن بوده ( پنجه غازی ) و طوری بازوها وتیغه ها در ردیفهای موازی قرار می گیرند که حین کار، پوشش ردیف جلوئی خود را انجام دهند.


نوع

نیرو مقاوم برحسب اینچ مربع
هر اینچ 54/2 سانتی متر می باشد)



گاو آهن برگردان دار
5 تا 9 پوند ( هر پوند 450 گرم )



گاو آهن بشقابی
3 تا 5 پوند


چیزل ( شفره ای )
3 تا 5 پوند


گاو آهن دوار ( خاک همزن )
30 پیوند

نیروی مقاوم گاوآهنهای کارکرده در یـک خاک با بــــافت متوسط را نشان می دهد(برش سطح مقطع شیار)

ماشین آلات قابل استفاده در عملیات ثانویه

( آماده سازی بستر بذر )

جهت خورد شدن کلوخ های حاصل از عملیات شخم و آماده سازی یک بستر مناسب و مطلوب برای بذر بکار می رود که شاملند : دیسک، کلیتواتور، پنجه ها، غلطک ها، ماله ها ،


دیسک ها همان گاو آهن بشقابی است و کلیتواتور در قسمت اول توضیح داده شده است . منتهی فرق کلیتواتور و دیسک عبارتند از :

عمل کلیتواتور در حین کار ، با انجام ضربه، باعث خورد شدن کلوخها به صورت طبیعی و حفظ دانه بندی خاک گردیده در حالیکه دیسکها فقط شیار ایجاد می کند، به عبارتی کلوخهای مقابل خود را می برد و آنها را زیر خاک نمی کند.

و همچنین عمق کار کلیتواتور در خاک مناسب بوده در مقابل، عمق کار دیسک کمتر بوده دیسکها از نظر محور یک راهرو و دو راهه ( قیچی) می باشد و نصف دو راهه را افست گویند و بشقابها کروی شکل ( لبه صاف، کنگره دار) و بشقابهای مخروط ناقص ( لبه صاف- کنگره دار ) بوده، محور وسط بشقابها ، بصورت 4 گوش بوده که بشقابها دور محور نچرخند و برای حمایل بشقابها و بین بشقابها، قرقره قرار داده اند.

پنجرها ( هرس) : بصورت دندانه ثابت ( میخی) ، دانه فنری و قاب توری بوده که دستگاهی ضعیف و دارای عمق و نفوذ کم و خاک را بیشتر می شکافد و داندانه ها بشکل میخ روی میله های طولی و عرضی با وزن کم با تعداد زیاد تعبیه شده است.



غلطک ها: خاک نشانی کردن بوده و خاکهائی را که سست و پیوستگی ندارند کاربرد خوبی داشته و یا اینکه پس از کشت بذر گندم جهت چسبیدن بذر به خاک غلطک می زنند و اشکالی مختلفی داشته ( سطح صاف، پره دار، استوانه های لبه صاف و کنگره دار با قطرهای کوچک و بزرگ )


ماله: برای صاف کردن سطح مزرعه و قبل از کاشت بکار می رود و برای فشرده کردن و تسطیح سطح خاک و بخــــصوص گیاهان ریشه ای بکار می رود که بصورت ورق تخته و یاقطعات فلزی می سازند.