بیماریهای مهم آفتابگردان
سفیدک کرکی (دروغین) آفتاب گردان sunflower downy mildew 
عامل بیماری قارچ p.helianth ) Plasmopra halstedii )می باشد که ازگروه Oomycetes است. یکی از بیماری های مهم آفتاب گردان است که از کشورهای زیادی از جمله ایران گزارش شده است. حدود سال 1343 برای اولین بار در آذربایجان دیده وگزارش گردید. در آذربایجان،گیلان و کردستان بیماری مهمی است. درفارس هم دیده شده است. این بیماری بذرزاد است. خسارت این بیماری خیلی زیاد است زیرا ممکن است اصلاً بذر تشکیل نشود. ویا اینکه میزان روغن آن پایین بیا ید و گاهی اوقات تا 50%محصول راازبین ببرد. قارچ عامل بیماری روی جوانه زنی بذر هم اثر دارد،چراکه بذرها کوچک مانده وقدرت جوانه زنی آنها کاهش می یابد ویا اینکه تولید گیاهان غیرنرمال(کوتوله) می کند .
علائم بیماری:
علائم بیماری بصورت کوتولگی با لکه های کلروتیک در اطراف رگبرگها وایجاد حالت موزائیکی می باشد(شبیه علائم بیماری های ویروسی ). این علائم هم دربرگهای اولیه ودر برگهای بزرگتر دیده می شود.درزیر برگ پوشش کرکی دیده می شود که به شناسایی سفیدک کرکی کمک می کند. اگردرگیاه آ لوده طبق تشکیل شود روبه بالا ست که علامت خوبی برای تشخیص بیماری است. این قا رچ درگیاه سیستمیک می شود بنابراین به اندام گل وارد شده و باعث تغییر شکل آن می گردد وحتی پوسته بذر هم سبز می شود. این بیماری تولید مرگ گیاهچه هم می کند. قارچ عامل بیماری یک Oomycetes است که اسپورانجیوفور و اسپورانجیومهای خود را درسطح زیرین برگ ودر شرایط مرطوب تشکیل می دهد.انشعابات اسپورانجیوفور دو شاخه وعمود بر هم هستند ودرانتها به استریگمای سه شاخه(صلیبی) ختم می شود ودرروی آنها اسپورانجیوم تولید می شود. این قارچ تولید Oospore می کند که می تواند جوانه زده و تولید ریسه یا زئوسپور نماید. Oospore عامل بقای قارچ می باشد و اگر وارد خاک شد ریشه کن کردن آن مشکل است. بیماری بیشترخاکزاد است تا هوا زاد واهمیتش بیشتر ازطریق آلودگی ریشه است تا اندامهای هوایی. اگراسپور درخاک باشد وتولید زئوسپور کند این زئوسپورها به راحتی جذب منطقه رشد طولی ریشه شده و وارد ریشه می شوند و آلودگی ایجاد می نمایند.
قارچ درگیاه جوان (مرحله8-6 برگی) به راحتی ایجاد آلودگی سیستمیک کرده و وارد قسمتهای هوای میشود . برگهای جوان نیز ممکن است بصورت موضعی آلوده شوند و قارچ از طریق روزنه ها وارد برگ شود. برای ایجاد آلودگی اولیه از طریق خاک لازم است که رطوبت خاک اشباع وحساسیت گیاه بالا وحرارت خاک پایین(15 درجه سانتیگراد) باشد. اگر حرارت خاک بالا باشد(20درجه سانتیگراد وبالا تر) زئوسپور تولید نمی شود. قارچ عامل بیماری از طریق هیپوکوتیل هم وارد گیاهچه های اولیه می شود وبصورت ریسه درگیاه حرکت کرده و در نهایت داخل بذر شده وقسمتهای داخلی آن یعنی گیاهچه را آلوده می کند. دربرگ های ریخته شده اُاُسپور فراوان است. Over wintering دربذر و دربقایا بصورتOospre می باشد.
کنترل بیماری:
1- تناوب طولانی 10-4ساله.
2- حذف گیاهان آلوده در اویل فصل وسوزاندن آنها.
3- ضد عفونی بذر با قارچ کشهای سیستمیک مثل متالاکسیل (ریدومیل).
4- ارقام مقاوم و بذر سالم استفاده شود (بهترین روشها).
پوسیدگی سیاه ساقه آفتابگردان phytophthora stem Rot یا Black stem Rot
از فارس گزارش شده ولی هم اکنون مقدار آن کم است. عامل آن Phytophthora cryptogea است. اینبیماری به گیاه بزرگ آفتابگردان حمله کرده گیاه را می شکند و باعث میشود که طبق گیاه بیفتد. پوسیدگی فقط در ساقه دیده میشود و پوسیدگی ریشه دیده نمی شود. شروع سیاه شدن ساقه از هر جای ساقه ممکن است ولی تا جایی که آب میرسد ادامه می یابد. آب آبیاری، آب سیل یا ... .با بالا آمدن آب زئوسپورهای قارچ بالا آمده و به ساقه حمله میکنند. در گلخانه مایه زنی ریشه بیماری ایجاد نکرده است. قارچ هتروتالیک است. قارچ مستقیماً و بدون احتیاج به هیچ زخمی وارد ساقه میشود.
کنترل بیماری :
ارقام مقاوم در درجه اول اهمیت قراردارند، کشت خطی و جلوگیری از غرقاب شدن مزرعه و ایجاد زهکش مناسب نیز در کنترل بیماری موثرند.
زنگ آفتابگردان sunflower rust 
عامل بیماری قارچ Puccinia helianthi است. این بیماری از خوزستان، آذربایجان، مازندران و ... گزارش شده است. این زنگ تک میزبانه است و فقط روی آفتابگردان دیده میشود. تلیوسپورقارچ دوسلولی است و یوریدیوسپورهای تک سلولی خاردار دارد. ایسیوم و بازیدیوم قارچ دیده نشده است ولی احتمالاً تشکیل میشوند. در بوشهر و برازجان هم به طور پراکنده دیده شده است زیرا آفتابگردان را در زمستان می کارند و قارچ به هوای مرطوب نیاز دارد. این بیماری در ایران اهمیت اقتصادی ندارد ولی مبارزه با ارقام صورت میگیرد
لکه موجی آفتابگردان sunflower target spot
دوگونه آلترناریا در مناطق مختلف این بیماری را ایجاد میکنند Alternaria zinniae و A. helianthi . البته دردنیا بیشتر گونه اول ذکر شده است و در ایران گونه دوم را گزارش کرده اند.
علائم بیماری بصورت لکه های نکروتیک قهوهای رنگ روی برگ میباشد که ممکن است موجدار باشد و اطراف آن را حلال زرد رنگی پوشیده باشد. این علامت نشانه خوبی برای تشخیص آلترناریا میباشد. اسپورهای این دو گونه کاملاً با هم متفاوتند. اسپورها معمولاً قهوهای و چند سلولی هستند. این بیماری بذرزاد میشود بنابراین ممکن است که برگهای اولیه (کوتیلدونها) را نیز آلوده کند. آلترناریا برای تولید و پخش اسپور احتیاج زیادی به رطوبت دارد. بنابراین در مناطقی که رطوبت کم است این قارچ اهمیت چندانی ندارد. بیماری در شرایط گرم و رطوبت شدید است. آلودگی شدید برگها باعث ریزش برگ میشود و اگر به ساقه حمله کند باعث شکسته شدن ساقه میشود. قارچ در مواد آلی و بقایای گیاهی و نیز در بذر باقی میماند و توسط بذر به مناطق دور انتقال می یابد.
کنترل بیماری :
1- استفاده از ارقام مقاوم و متحمل بسیار حائز اهمیت است.
2- استفاده از بذر سالم.
3- از بین بردن بقایای گیاهی.
4- استفاده از سموم (دی تیوکارباماتها مثل زینب، مانب و مانکوزب).
plantpatology
